Waarom digitale toegankelijkheid een fundamenteel recht is

In onze hyperverbonden wereld is digitale toegankelijkheid meer dan een keuze: het is een mensenrecht. Toegang tot internet en technologie wordt door de VN erkend als essentieel. Dagelijks gebruiken we telefoons, computers en online diensten om te werken, te leren en te communiceren… Stel je voor dat sommige mensen worden uitgesloten van deze digitale wereld. Dat leidt tot oneerlijke barrières voor toegang tot werk, gezondheidszorg, onderwijs en diensten.

Wat is digitale toegankelijkheid?

Digitale toegankelijkheid verwijst naar het ontwerpen en leveren van technologieën en digitale diensten op een manier die gemakkelijk te gebruiken is door iedereen, ongeacht hun fysieke, cognitieve of zintuiglijke mogelijkheden.

Concreet betekent dit:

• websites toegankelijk voor mensen die schermlezers gebruiken,
• video’s met ondertiteling voor dove of slechthorende personen,
• interfaces die werken zonder muis voor mensen met beperkte mobiliteit.

De obstakels waarmee mensen met een handicap worden geconfronteerd, zijn vaak het resultaat van ontwerpkeuzes die geen rekening hielden met menselijke diversiteit. Bijvoorbeeld:

• Een verkeerd geplaatste knop op een virtueel loket vormt een barrière voor iemand in een rolstoel.
• Geen ondertitels in een video sluit dove personen uit.
• Een website die niet compatibel is met een schermlezer verhindert blind navigatie.

Met doordachte ontwerpkeuzes kunnen deze barrières verminderd of zelfs geëlimineerd worden. Daarom gaat digitale toegankelijkheid ons allemaal aan:

• iemand kan tijdelijk belemmerd zijn (gebroken arm, zonnebril vergeten),
• of zich bevinden in een situatie waarbij een toegankelijk ontwerp het gebruik vergemakkelijkt (fel zonlicht, trage verbinding).

Toegankelijkheid mee-denken betekent het creëren van universele ervaringen.

Aan wie richt digitale toegankelijkheid zich? De zeven gebruikersprofielen

Bij het ontwerpen van toegankelijke digitale producten moet men rekening houden met de behoeften van zeven grote gebruiksgroepen, elk met specifieke vereisten om toegang te krijgen tot inhoud en diensten.

1. Personen zonder zicht

Deze groep omvat blinde personen of mensen die niet op zicht kunnen vertrouwen. Zij gebruiken schermlezers of braille-apparaten om te navigeren en te interageren. De belangrijkste obstakels zijn slecht gelabelde inhoud, ontbreken van tekstalternatieven voor afbeeldingen en onvoldoende toetsenbordnavigatie.

2. Personen met verminderd zicht

Inclusief gebruikers die wazig zien, gevoelig zijn voor licht of een beperkt gezichtsveld hebben. Zij kunnen inhoud vergroten, een hoge-contrastmodus activeren of een schermlezer gebruiken. Veelvoorkomende problemen zijn lage contrasten, te kleine lettertypen en interfaces die zich niet aanpassen aan persoonlijke instellingen.

3. Personen met kleurenzienstoornissen

Vaak aangeduid als kleurenblindheid; deze aandoening beïnvloedt hoe sommige kleuren worden waargenomen. Ontwerpen die uitsluitend op kleur vertrouwen om informatie over te brengen vormen een grote barrière.

4. Personen met beperkte mobiliteit

Betreft mensen met beperkte kracht of behendigheid, tremoren, beperkte bewegingsvrijheid, of gebruikers van spraakbesturing of virtueel toetsenbord. Complexe gebaren, kleine knoppen of te korte deadlines voor taken zijn frequente obstakels.

5. Personen die doof of slechthorend zijn

Deze groep heeft ondertitels, transcripties of gebarentaalinterpreters nodig om toegang te krijgen tot audio- of videocontent. Het ontbreken van tekstalternatieven vormt hier een grote barrière.

6. Personen met cognitieve of leerstoornissen

Deze groep omvat mensen met aandachtsstoornissen, autisme, dyslexie of hersenletsel. Complexe inhoud, te technisch taalgebruik of taken die veel werkgeheugen vereisen, kunnen de toegang bemoeilijken.

7. Personen met beperkte of afwezige spraak

Dergelijke gebruikers kunnen tijdelijk of permanent niet verbaal communiceren. Zij profiteren van alternatieven zoals online chat, e-mail of andere geschreven middelen om met diensten te communiceren.

Het is belangrijk op te merken dat ieder van ons tot één of meerdere van deze groepen kan behoren, tijdelijk of permanent, vooral naarmate we ouder worden.

Door toegankelijke digitale ervaringen te creëren, til je barrières voor al deze groepen op en zorg je voor gelijkwaardige toegang tot online diensten en inhoud.

De vier WCAG-principes: waarneembaar, bruikbaar, begrijpelijk, robuust

Om de toegankelijkheid van digitale inhoud te waarborgen, heeft het W3C de Web Content Accessibility Guidelines (WCAG) opgesteld, internationale standaarden die breed worden toegepast. Deze richtlijnen berusten op vier kernprincipes die dienen als fundament voor het creëren van producten die voor iedereen toegankelijk zijn.

Waarneembaar

• Gebruikers moeten de gepresenteerde informatie kunnen waarnemen.
• Alternatieven zoals tekstbeschrijvingen voor afbeeldingen moeten worden aangeboden.
• Video’s moeten ondertiteld zijn.
• Voldoende contrasten moeten worden gebruikt om leesbaarheid te garanderen.

Bruikbaar

• De interface moet functioneel zijn en eenvoudige navigatie mogelijk maken.
• Zoektocht via toetsenbord alleen moet mogelijk zijn.
• Geen te korte tijdslimieten die acties verhinderen.
• Knoppen en interactieve zones moeten voldoende groot zijn.

Begrijpelijk

• Informatie en interfacefuncties moeten begrijpelijk zijn.
• Heldere en eenvoudige taal gebruiken.
• Formulieren voorzien van expliciete instructies.
• Consistentie in navigatie en presentatie garanderen.

Robuust

• De inhoud moet betrouwbaar worden geïnterpreteerd door diverse agents, inclusief ondersteunende technologieën.
• Compatibiliteit met verschillende browsers en schermlezers moet gegarandeerd zijn.
• Naleving van HTML- en ARIA‑standaarden voor goede interoperabiliteit.

WCAG kent drie niveaus van naleving:

• Niveau A: minimale toegankelijkheid.
• Niveau AA: aanbevolen standaard voor goede toegankelijkheid.
• Niveau AAA: hoogste niveau voor optimale toegankelijkheid.

Het behalen van niveau AA is meestal het doel om een toegankelijke ervaring te bieden die voldoet aan wettelijke en ethische verwachtingen.

Voordelen van digitale toegankelijkheid voor uw organisatie

Investeren in digitale toegankelijkheid is niet alleen voldoen aan wettelijke verplichtingen. Het is ook een strategische benadering met tal van voordelen voor organisaties. Deze voordelen vallen onder vier categorieën: bereik, reputatie, risicobeheer en innovatie.

Bereik vergroten

Ongeveer 15% van de wereldbevolking leeft met een handicap. In Europa betekent dit miljoenen potentiële klanten als uw producten en diensten toegankelijk zijn. Toegankelijkheid helpt ook andere groepen, zoals:

• senioren,
• mensen met een beperkte taalvaardigheid,
• gebruikers in tijdelijke situaties (geblesseerde arm, lawaaierige omgeving).

Door uw interfaces toegankelijk te maken, opent u uw aanbod voor een veel breder publiek.

Uw reputatie versterken

Organisaties die digitale toegankelijkheid omarmen bouwen aan een positief en inclusief merkimago. Ze worden gezien als innovatief en verantwoordelijk. Organisaties die toegankelijkheid negeren riskeren publieke kritiek, vooral op sociale media. Een goede reputatie trekt nieuwe klanten aan en versterkt klantloyaliteit.

Juridische risico’s reduceren

In veel landen bestaan er wetten die digitale diensten toegankelijk moeten maken. In Europa verplicht de European Accessibility Act specifieke standaarden. Bedrijven zoals Domino’s Pizza of Target zijn aangeklaagd vanwege ontoegankelijke online diensten.

Innovatie bevorderen

Toegankelijkheid stimuleert innovatie. Veel functies die we nu breed gebruiken — zoals spraakbesturing, donkere modus of voorspellend toetsenbord — zijn oorspronkelijk ontwikkeld voor mensen met een handicap. Dit noemt men het “curb‑cut”-effect: een helling op de stoep helpt rolstoelgebruikers, maar ook ouders met kinderwagens en koeriers.

Door toegankelijkheid vanaf de ontwerpfase te integreren, wint uw organisatie aan wendbaarheid en concurrentiekracht, terwijl het inspelen op toekomstige gebruikersbehoeften wordt vereenvoudigd.

Normen en wettelijke verplichtingen in Europa

Digitale toegankelijkheid is niet slechts best practice: ze wordt steeds strenger gereguleerd, onder meer in België en de Europese Unie.

Europees wettelijk kader

De European Accessibility Act verplicht organisaties om hun digitale producten en diensten toegankelijk te maken. Dit omvat:

• websites en mobiele apps,
• bankautomaten,
• bank- en e-commerceservices,
• transport-, gezondheids- en onderwijsplatforms.

Tegen 2025 moeten alle organisaties die publieke diensten aanbieden aan deze vereisten voldoen, anders riskeert men sancties.

Technische standaarden: WCAG

De referentiestandaard voor naleving is de WCAG-norm, momenteel versie 2.2. Ze rust op vier kernprincipes (waarneembaar, bruikbaar, begrijpelijk, robuust) en drie nalevingsniveaus: A, AA en AAA.

Het behalen van niveau AA is doorgaans aanbevolen voor organisaties die aan de wet willen voldoen en een inclusieve gebruikerservaring willen bieden.

Kosten vermijden door anticipatie

Hoe eerder toegankelijkheid in een project wordt meegenomen, hoe goedkoper de implementatie. Het aanpassen van een website of app achteraf kan een volledige herontwerp vereisen.

Daarom is het essentieel om toegankelijkheid vanaf de UX/UI‑ontwerpfase, via ontwikkeling tot gebruikerstesten mee te nemen.

Wie is betrokken: UX/UI, ontwikkelaars, projectleiders…

Digitale toegankelijkheid is een gedeelde verantwoordelijkheid die alle betrokkenen bij een digitaal project raakt. Elk vakgebied speelt een sleutelrol bij het waarborgen van een inclusieve ervaring.

UX/UI‑designers

• Verantwoordelijk voor integratie van toegankelijkheid vanaf het ontwerp.
• Kiezen van voldoende kleurcontrast.
• Creëren van heldere en consistente interfaces.
• Zorg dragen voor intuïtieve navigatie, ook voor schermlezers en toetsenbordgebruikers.

Ontwikkelaars

• Vertalen ontwerpen naar toegankelijke code.
• Toepassen van goede HTML- en ARIA-praktijken.
• Zorg dragen dat de site toetsenbord-navigatie ondersteunt.
• Compatibiliteit testen met ondersteunende technologieën.

Projectleiders en beslissers

• Zorgen dat toegankelijkheid deel is van het projectdoel, niet een laatste toevoeging.
• Toegankelijkheidsaudits plannen.
• Tijd en middelen toewijzen.
• Regelgeving opvolgen.

Testers en eindgebruikers

Het betrekken van mensen met een handicap tijdens testfases is essentieel om echte obstakels te identificeren en de gebruikerservaring te verfijnen.

Door samenwerking tussen deze rollen te stimuleren, ontstaat echte toegankelijkheid die verder gaat dan alleen technische criteria.

Conclusie: Digitale toegankelijkheid is een investering in de toekomst

Digitale toegankelijkheid is niet slechts een wettelijke verplichting of een inclusieve keuze. Het is een aanpak die alle gebruikers ten goede komt, je merkimago versterkt en nieuwe markten opent.

Door vandaag toegankelijkheidspraktijken te integreren in je web- en mobiele projecten, behaal je voorsprong op de concurrentie en draag je bij aan een eerlijkere digitale wereld.

Neem contact op met Iterates om je digitale projecten toegankelijk te maken voor iedereen.

Plan vandaag nog een afspraak om je behoeften te bespreken inzake toegankelijke web-, mobiele of SaaS-applicaties volgens WCAG-normen. Samen bouwen we inclusieve oplossingen met impact.

Rodolphe Balay

See Full Bio